Hollanda Araştırma Enstitüsü (NIT), Balkanlar’daki Osmanlı mimarisi üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan Prof. Machiel Kiel’in fotoğraf arşivine ev sahipliği yapıyor. Osmanlı İmparatorluğu’nun Güneydoğu Avrupa’daki mimari mirasını belgelemeye ve araştırmaya on yıllarını adamasıyla bilinen Kiel’in çalışmaları, birçoğu yıkılmış veya önemli ölçüde değiştirilmiş olan Osmanlı eserlerine dair hayati bir kayıt sunuyor.
Vidin, Pazvantoglu M. [XXXII-27-1975]; Bulgaristan. Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi, Hollanda Araştırma Enstitüsü.
Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi, Kiel’in 1960’lardan 1990’lara kadar yaptığı saha çalışmaları sırasında çektiği veya topladığı binlerce fotoğraftan oluşuyor. Bu fotoğraflar Balkanlar ve Trakya’daki camileri, köprüleri, türbeleri, tekkeleri ve diğer yapıları yansıtıyor. Tarihçiler, mimarlar ve İslam sanatı üzerine çalışma yapan akademisyenler için paha biçilmez olan bu arşiv, NIT tarafından dijital ortama aktarılmış ve çevrimiçi olarak erişime açılmıştır.
Machiel Kiel Kimdir?
1938’de Hollanda’nın Wormerveer kentinde doğan Prof. Machiel Kiel, Balkanlar’daki Osmanlı dönemi mimarisi konusunda önde gelen uzmanlardan biridir. Doktorasını 1983 yılında Amsterdam Üniversitesi’nde Osmanlı dönemi Bulgar kilise mimarisi ve duvar resimleri üzerine yaptığı tez çalışmasıyla tamamladı.
Machiel Kiel, Pljevlje, Karadağ’da bir mahalle imamıyla birlikte. Fotoğrafçı Gerard de Vries. Pljevlje [XXXVI-35-c1967]. Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi, Hollanda Araştırma Enstitüsü.
Kiel, Balkanlar’daki ilk araştırma gezisine 1959’da çıktı ve Kuzey Afrika, Türkiye ve İran’da da kapsamlı seyahatler gerçekleştirdi. 1969-1990 yılları arasında Güneydoğu Avrupa’da unutulmuş veya ihmal edilmiş Osmanlı anıtlarını gün ışığına çıkaran saha çalışmaları yürüttü. Bunun yanı sıra 1970’lerin sonlarından 1990’lara kadar İstanbul, Ankara ve Sofya’da arşiv araştırmaları yürüttü.
Kiel, kariyeri boyunca Harvard, Moskova Devlet Üniversitesi, Münih Üniversitesi, Paris École des Hautes Études ve Utrecht Üniversitesi gibi kurumlarda misafir akademisyen veya öğretim üyesi olarak görev yaptı. Ayrıca UNESCO bünyesinde Bosna Hersek’teki mirasın korunması konusunda danışman olarak görev yaptı.
2003-2005 yılları arasında Hollanda Araştırma Enstitüsü’nün direktörlüğünü yürüttü ve akademik çalışmalarına NIT’e bağlı kıdemli araştırmacı olarak devam ediyor. Araştırmaları Osmanlı Balkanları’nın sosyo-kültürel tarihine odaklandı ve bölgenin mimari ve demografik tarihinin anlaşılmasına önemli katkılarda bulundu.
Tepelene, Ottoman bridge [1967]; Arnavutluk. Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi, Hollanda Araştırma Enstitüsü.
Rakamlarla Bir Ömürlük Çalışma
Prof. Kiel, çoğu TDV İslâm Ansiklopedisi için olmak üzere, ağırlıklı olarak Balkan şehirlerine odaklanan 200’e yakın akademik çalışma ve ansiklopedi maddesi kaleme almıştır. İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) yakında Machiel Kiel’e adanmış bir kitap yayınlayacak ve Kiel’in yıllar boyunca TDV İslam Ansiklopedisi‘ne yaptığı katkılar, bu kitapta Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi’nden ilgili görsellerle birlikte yer alacak.
Machiel Kiel’ın önemli eserleri şunlardır:
- Art and Society of Bulgaria in the Turkish Period (1985)
- Ottoman Architecture in Albania: 1385–1912 (1990)
- Birgi: An Old Turkish Cultural Centre in Western Anatolia (2013)
- Ost-Lokris in türkischer und neugriechischer Zeit (1460–1981) (Friedrich Sauerwein ile birlikte, 1994)
Szigetvar, Ali Pasa church turned mosque C. [L01-10-1970] Macaristan. Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi, Hollanda Araştırma Enstitüsü.
Arşivin Önemi
Kiel’in fotoğrafları yalnızca binaları belgelemekle kalmıyor, aynı zamanda kültürel hafızanın yeri doldurulamaz kayıtları olarak da işlev görüyor. Fotoğrafladığı anıtların çoğu artık mevcut değil ya da tanınmayacak şekilde değiştirilmiş. Osmanlı inşaat uygulamaları, himaye ve sosyo-ekonomik koşullara ilişkin arşiv araştırmalarıyla birlikte yürüttüğü saha çalışmaları, Osmanlı Balkanları’nın yapılı çevresine eşsiz bir bakış açısı sağlıyor.
Dijitalleştirilmiş fotoğraflar Machiel Kiel Fotoğraf Arşivi’nde [https://www.nit-istanbul.org/kielarchive/index.php#] bulunabilir. Erişim ve sorularınız için nit@nit-istanbul.org adresinden NIT ile irtibata geçebilirsiniz.
Aysel Arslan
Hollanda Araştırma Enstitüsü
