Anatoli: 19. Yüzyılda Yunan Harfleriyle Yayımlanan Bir Osmanlı Gazetesi
Anatoli gazetesi, 1843 ile 1923 yılları arasında Osmanlıca olarak fakat Yunan alfabesiyle yayımlandı. Döneminin son derece üretken yazar ve gazetecilerinden biri olan Evangelinos Misailidis (1820-1890) tarafından kuruldu. İlk yıllarında gazete İzmir’de yayımlanıyordu. Ancak 1850 yılında İzmir’de çıkan ve matbaasını yok eden bir yangından sonra Misailidis İstanbul’a taşındı ve 1851’den itibaren Anatoli İstanbul’da yayımlanmaya devam etti. Gazetenin hedef kitlesi, İstanbul’daki Türkçe konuşan Ortodoks toplumu ile Anadolu’nun iç kesimlerinde yaşayan Türkofon Ortodoks nüfustu.
Evangelinos Misailidis, 1890 yılında hayatını kaybedene dek Anatoli’yi yayımlamayı sürdürdü. Onun ölümünden sonra gazete, oğlu Hristos Misailidis ve Nikolaos Soullidis yönetiminde 1923 yılına kadar yayımlandı. Ne yazık ki, Anatoli’nin tüm sayılarının bulunduğu eksiksiz bir koleksiyon herhangi bir kütüphanede mevcut değildir.
Orient-Institut İstanbul, Anatoli gazetesinin 1888-1894 yılları arasındaki sayılarına sahiptir ve tüm bu sayılar — toplam 3802 sayfa — 2017 yılında dijitalleştirilmiştir. Açık erişimle çevrimiçi olarak erişilebilir durumdadır.
https://opendata.uni-halle.de//handle/1981185920/103987
14 Temmuz 1898 tarihli bir sayının başlığından bir örnek:
Gazetenin tam başlığı şu şekildedir: Anatoli: politika ve ticaret gazetası olup salı, perşembe ve cumartesi basılır.
Daha sonra bu alt başlık “siyasiye, fenniye, tüccariye ve havadisi mütenneviyeden bahis gazeta şimdilik haftada üç defa salı, perşembe ve cuma ertesi çıkar” şeklinde değiştirilmiştir.
Bu değişikliğin ardından bir kez daha değişerek şu şekli almıştır: umur-i siyasiye, meshebiye ve fenniye gazetası olup salı, pencşembe ve cuma irtesi neşr olunur.
Alt başlıktaki bu çok ince değişikliklerin, zaman içinde editörlerin dilsel yaklaşımlarındaki dönüşümleri ifade ettiği söylenebilir. Ayrıca gazetenin fiyatı, ilan verme imkânı, sahibi ve müdür(ler)inin isimleri ile gazetenin büro adresi gibi bilgiler de öğrenilmektedir.
Başlığın hemen üzerinde 3927 sayılı nüsha numarası ve 38. yıl (cilt) numarası yer almaktadır; ayrıca gazetenin yayımlandığı tarih Hicri, Rumi ve Miladi takvimlerle birlikte verilmiş ve haftanın günü belirtilmiştir. Haftanın günleri genellikle Türkçe olarak yazılmıştır, ancak imerologion (takvim) olarak adlandırılan Ortodoks Hristiyan dini bayramları bölümünde bu günler Yunanca verilmiştir. Örneğin bu bölümde şöyle yazmaktadır: 2 (Temmuz, Julian takvimi) savvaton = Cumartesi; Melekler Kraliçesi ve Daima Bakire Meryem’in Kutsal Hırka’nın bırakılması bayramı, 3 kiriaki = Pazar, 4 devtera = Pazartesi.
Bu gazete, tarihçiler, edebiyat tarihçileri ve dilbilimciler için son derece değerli bir kaynaktır.
İmparatorluk içinden ve dışından haberler, kısa duyurular, fiyatlar ve döviz kurları, borsa bilgileri, reklamlar, hava durumu, ilgili haftanın dini bayramlar takvimi ve ayrıca tefrika romanlar şeklinde çok sayıda edebi örnek içermektedir.[1]
Bu çeşitli bölümlerin nasıl göründüğü ve ne tür içerikler barındırdığına dair bazı örnekler şu şekildedir.[2]
22 Ocak 1891 tarihli, 4282 sayılı nüshadaki hava durumu raporu:
Hava
Karların hazretinden Avrupa’da, Sırbistan’da, Bulgaristan’da yollar kapanıp, demir yolları işleyemiyor dün Avrupa’dan yolcu gelmemiştir.
Fransa’da Toulon ve Marsilya limanları donmuştur. Şimdiyedeyin bu gibi bir vaka sebkat etmemiştir.
Weather
Because of the snow, roads in Europe, Serbia and Bulgaria were closed and railroads could not operate; yesterday no passengers from Europe did arrive.
In France, the ports of Toulon and Marseille are frozen. No such incident has occurred so far.
İçişleri – 10 Ocak 1893 tarihli sayı 4617
Dahiliye
Tevcihat
Konya vilayeti dahilinde Bozkır kazası kaymakamlığı Ürgüp kaymakamı Hakkı efendiye.
Ürgüp kazası kaymakamlığı Ilgın kaymakamı Osman Nuri efendiye.
Ilgın kazası kaymakamlığı Uluborlu kaymakamı Raşid efendiye.
Uluborlu kazası kaymakamı Mekteb-i mülkiye-i şahane mezunlarından Mehmet Tahsin beye.
Internal affairs
Promotions
The post of district governor of Bozkır in Konya province (was given) to Hakkı Efendi, district governor of Ürgüp.
The district governorship of Ürgüp to Osman Nuri Efendi, district governor of Ilgın.
The district governorship of Ilgın to Raşid Efendi, district governor of Uluborlu.
The district governor of Uluborlu district to Mr. Mehmet Tahsin, a graduate of Mekteb-i mülkiye-i şahane.
Yurtdışı Haberleri – 28 Temmuz 1888 tarihli sayı 3938
Ahvali Hazıra
Almanya İmparatorunun Petersburg’a, Stockholm’e ve Kopenhag’a ilk seyahati Friydrişruh’de Prens Bismarck’a ziyareti ile hitam buldu ise de, umumun dikkatini celp etmekten dur olmayıp, Avrupa gazeteleri hale türlü manalar vermektedirler.
Actualities
Although the German Emperor’s first trip to Petersburg, Stockholm and Copenhagen ended with a visit to Prince Bismark in Friedrichsruh, it did not cease to attract public attention, and European newspapers gave it various meanings.
Döviz Kurları – 28 Temmuz 1888 tarihli sayı 3938
Akçe Fiyatları
Konsolit
Şimendifer
Tasfiye
Tahliye
Mecidiye farkı
Beşlik ile sağ
Metalik ile sağ
Altılık ile
Kırmitsa
Renhina
İngiliz lirası
20 frank
Pol (cedid Rus lirası)
Dikiş Makinesi İlanı — 24 Kasım 1892 tarihli sayı 4605
Familyalara ve terzilere mahsus Berta-I-M’in dikiş makinaları
Bir müddetten beri maruf BERTA-I-M nam fabrikanın imal etmekte olduğu dikiş makinaları cümle kullananlar tarafından meth olunması ile mezkûr makinaların iyiliği tasdik olunmuştur ve asla bozulması yahut tamire muhtaç olmaksızın 15 – 20 sene bir devam işleyeceğini mezkûr fabrika taahhüt eder.
Mezkûr makinaların yalnız depozitosu olan Der-i saadet’te Bahçe-kapısında Ömer Efendi hanında Orosdi-Pak ve kumpanyası tarafından ehven fiyat ile füruht olunur.
Üzerinde Vertaim ismi olmayan makinalar taklittir.
Berta-I-M sewing machines for families and tailors
The sewing machines manufactured by the well-known BERTA-I-M factory have been praised by those who have used them for some time and the goodness of the said machines has been confirmed and the said factory guarantees that they will continue to work for 15 – 20 years without any breakdown or need for repair.
Only the deposit of the aforementioned machines will be sold at a fair price by Orosdi-Pak and his company at Ömer Efendi Inn in Bahçe-Kapısı in Der-i saadet.
Machines without the name Wertheim on them are imitations.
Bu örnekler, bu dönemdeki Osmanlı tarihiyle ilgilenenler için bu kaynağın ne denli değerli olduğunu açıkça göstermektedir. Bu nedenle, yaklaşık 80 ciltlik toplam yayın sayısının yalnızca 7 cildinin çevrimiçi erişilebilir olması son derece üzücüdür. Daha fazla cildin bulunması, dijitalleştirilmesi ve çevrimiçi erişime açılması büyük ölçüde arzu edilen bir durumdur.
Astrid Menz – Orient-Institut Istanbul
Melissa Sivri – Orient-Institut Istanbul, İngilizceden çeviren
[1] Karamanlı edebi üretimi hakkında daha fazla ayrıntı için bkz: Şişmanoğlu Şimşek, Şehnaz 2023. Ondokuzuncu Yüzyıl Ortalarında Karamanlıca Edebi Üretim. İçinde: Routledge Handbook on Turkish Literature. London: Routledge. 327-344
[2]Okunabilirlik için bilimsel bir transkripsiyondan kaçınıldı.
