Podcastler, dijital medyanın yaygınlaşmasıyla birlikte popülerlik kazanmış bir iletişim aracı olarak modern dünya kültüründe önemli bir yer edinmiştir. Podcastlerin tarihçesine baktığımızda, 1990’lı yıllarda internet üzerinden sesli içeriklerin paylaşılmasıyla başladığını görüyoruz. Dijital ses dosyaları (MP3) bu dönemde popülerlik kazanmış ve insanlar, internet aracılığıyla bu dosyaları indirip dinlemeye başlamışlardır. Ancak bu erken dönemde, çoğu içerik, geleneksel radyo programlarının dijital versiyonlarından ibaretti. 2000’li yılların başlarında ise RSS (Really Simple Syndication) teknolojisinin gelişimi, podcastlerin ortaya çıkmasında kilit bir rol oynadı. RSS, kullanıcıların güncellenen içerikleri takip etmelerini kolaylaştırıyordu. Ses dosyalarının RSS ile entegre edilmesi, modern podcast formatının temellerini attı.
Peki Podcastler Nasıl Doğdu?
2004 yılı, podcastlerin resmi olarak tanınmasının ve adlandırılmasının yaşandığı bir dönem oldu. “Podcast” terimi, Apple’ın popüler müzik çaları iPod ile “broadcast” (yayın) kelimelerinin birleştirilmesiyle gazeteci Ben Hammersley tarafından The Guardian gazetesindeki bir makalede ortaya atıldı.
Podcastlerin teknik altyapısı, Dave Winer ve Adam Curry gibi öncüler tarafından geliştirildi. Adam Curry, “iPodder” adında bir yazılım geliştirerek kullanıcıların otomatik olarak ses dosyalarını cihazlarına indirmelerini mümkün kıldı. 2005 yılına geldiğimizde ise podcastler açısından bir dönüm noktası yaşandı. Apple, iTunes platformuna podcast desteği ekleyerek bu yeni medya formatını daha geniş bir kitleye ulaştırdı. Bu dönemde podcastler, çeşitli kategorilerde çok sayıda özgün içeriği dinleyicilere sundu. 2010’larda, akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla birlikte podcast dinleme alışkanlıkları çarpıcı bir biçimde yükseldi. “Serial” gibi başarılı hikâye anlatımına dayalı programların ortaya çıkışı, podcastlerin ana akım medya haline gelmesine katkıda bulundu.
Günümüzde podcastler, eğlence, haber, eğitim, kişisel gelişim ve niş ilgi alanlarına hitap eden çeşitli içerikler sunmaktadır. Spotify, Apple Podcasts ve Google Podcasts gibi platformlar, podcast içeriklerinin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır. Podcastler, herkesin kolayca içerik üretebilmesi ve dinleyicilerin istedikleri zaman, istedikleri yerde bu içeriklere erişebilmesiyle benzersiz bir medya aracı olarak öne çıkmıştır.
Biraz da “Bir Podcast Nasıl Hazırlanır?” sorusuna cevap aramaya çalışalım.
Podcast Hazırlamanın Aşamaları
1. Konsept Geliştirme
Podcast’in temel konsepti, hedef kitle analizi ile başlamaktadır. Hedef kitlenin tanımlanması, içerik seçiminde belirleyici bir rol oynamaktadır. Ayrıca, ele alınacak konuların belirlenmesi, dinleyicilerin ilgisini çekme potansiyeline sahiptir.
2. Planlama
İçerik planlaması, podcast yapım sürecinin kritik bir aşamasıdır. Bölüm yapısının oluşturulması, her bölümde işlenecek temaların sıralanması ve sürelerin belirlenmesi, podcastlerin düzenli gidişatı için çok önemlidir.
3. Ekipman Temini
Podcast kaydı için kullanılacak ekipmanın kalitesi doğrudan ses kalitesini etkilemektedir. Mikrofon, kulaklık gibi araçların yanı sıra uygun ses kaydı ve düzenleme yazılımı seçimi de önem arz etmektedir. Ayrıca, bu ekipmanlarının temininden önce, kayıtların hangi ortamda yapılacağına karar vermek gerekmektedir. Örneğin, yüz yüze yapılacak kayıtlarda bir stüdyo, mikrofon vs. gibi gereçler gerekliyken, Online yapılacak kayıtlar için bir bilgisayar yeterli olabilecektir.
4. Kayıt
Ses kaydı esnasında sessiz bir ortam seçilmesi gerekmekte olup, bu durum kayıt kalitesini artırmaktadır. Konuk alımı durumunda önceden belirlenen sorular ile etkileşimli bir diyalog kurulması amaçlanmalıdır.
5. Düzenleme
Kayıt sonrası düzenleme süreci, sesin iyileştirilmesi ve gereksiz unsurların temizlenmesi için elzemdir. Ayrıca, arka plan müziği ve ses efektleri eklenerek dinleyici deneyimi zenginleştirilebilir. Bu düzenlemelerin yapılabileceği, özgür platformlar bulunmaktadır ve oldukça yardımcı olarak, düzenleme işlemlerini kusursuz yapabilmektedir.
6. Yayınlama
Podcast’in çevrimiçi ortamda yayınlanabilmesi için bir barındırma platformu seçilmesi gerekmektedir. Örneğin, Spotifyda yayınalacak bir Podcast için, burada oturum açılması gerekmektedir. Ancak, “bildiğimiz” Spotify’dan farklı olarak, Podcasterlar için ayrı bir oturum açılması durumu mevcuttur.
7. Tanıtım
Yayınlanan podcast’in geniş kitlelere ulaşabilmesi için sosyal medya kanallarının etkin bir şekilde kullanılması önerilmektedir. Dinleyici geri bildirimlerinin alınması, sürekli gelişim açısından önem arz etmektedir.
8. Süreklilik
Düzenli bölümler yayınlanması, dinleyici bağlılığını artırmakta bir role sahiptir. Ayrıca, izleyici geri dönüşleri doğrultusunda içeriklerin sürekli geliştirilmesi, podcast’in kalitesini artıracaktır.
Kütüphaneler ve Podcastler
Podcastler, sesli içeriklerin dijital ortamda yayılması sayesinde bilgiye erişimi demokratikleştirir. Kütüphaneler gibi podcastler de bilgiye erişim ve yaygınlaştırma misyonuna sahiptir. Bu nedenle birçok kütüphane, podcastleri stratejik bir araç olarak benimsemektedir.
Kütüphanelerin Podcast Kullanımı
- Eğitim ve Farkındalık: Kütüphaneler, kullanıcılarına okuryazarlık, araştırma becerileri ve dijital okuryazarlık konularında rehberlik etmek için podcastler üretmektedir.
- Topluluk Bağlarını Güçlendirme: Kütüphane personeli ve topluluk üyeleri arasında etkileşim sağlamak ve yerel konuları ele almak için podcastler kullanılabilir.
- Kaynak Tanıtımı: Kütüphaneler, koleksiyonlarındaki kitaplar, arşiv materyalleri ve dijital kaynakları tanıtmak amacıyla podcastleri kullanmaktadır.
Birçok kütüphane, kullanıcılarına çeşitli içerikler sunmak amacıyla kendi podcastlerini üretmektedir. Bu içerikler genellikle aşağıdaki temalara odaklanır:
- Kitap İncelemeleri ve Tavsiyeler: Kitap kulüplerini desteklemek veya yeni çıkan eserleri tanıtmak için.
- Tarih ve Arşiv: Yerel tarih, önemli olaylar ve kütüphane arşivlerindeki nadir materyallerle ilgili içerikler.
- Eğitici İçerikler: Araştırma yöntemleri, akademik yazım, bilgi okuryazarlığı gibi konularda rehberlik.
- Toplum Konuları: Topluluğa yönelik güncel sorunlar ve etkinliklerle ilgili tartışmalar.
Örnek Kütüphane Podcastleri
- The Library is in (New York Public Library)
- Circulating Ideas
- Call Number with American Libraries Podcast
- Library Punk
- A Little Too Quiet | The Ferndale Library Podcast
- Barrowed / Brooklyn Public Library
- ANAMED Library “Burada Konuşmak Serbest” Podcast
Podcastler ve kütüphaneler, bilginin yaygınlaştırılması ve topluluklara erişim sağlama amacında birleşen iki önemli araçtır. Kütüphaneler, podcastleri yalnızca bir bilgi kaynağı olarak değil, aynı zamanda kullanıcılarıyla daha derin bağlar kurmak için bir araç olarak da benimsemektedir. Bu ilişki, dijital çağda kütüphanelerin rollerini yeniden tanımlamalarına yardımcı olurken, topluluklarıyla daha güçlü bir bağ kurmalarını sağlar.
ANAMED Library “Burada Konuşmak Serbest” Podcast
“ANAMED Library Podcast: Burada Konuşmak Serbest” yayını, kütüphane ve arşivlerdeki gelişmeleri, projeleri, yayınları, iş süreçlerini ve yenilikleri daha geniş kitlelere sunarak bilginin yayılmasına ve kütüphane ve arşiv çalışanlarının görünürlüğüne katkıda bulunmayı amaçlıyor. Kuruluşundan bu yana farklı kurum ve uzmanlar tarafından toplam 58 podcast yayınlandı. Öncelikle Türkiye’deki kütüphane ve arşiv kurumlarıyla yayınlar yapılmasına odaklanıldı, ardından yurt dışındaki kurum ve kişilerle yayınlar yapılmaya başlandı. Böylece podcast ulusal ve uluslararası düzeyde tanınırlık kazandı ve benzersiz bir iletişim platformu haline geldi.
Her türlü kütüphane arşivini podcast yayınlarımızda ağırlamaya gayret gösterdik. Sanat kütüphanelerinden halk kütüphanelerine, mimarlık kütüphanelerinden bilim kurgu kütüphanelerine kadar her türden ve konudan kütüphane ve kütüphaneciyi dinleyenlerle buluşturmaya çalıştık. Aynı şekilde arşivlerde de çeşitlilik oluşturmaya çalıştık.
Türkiye’de podcast yayınlayan ilk araştırma/üniversite kütüphanesi olduk ve birçok meslektaşımıza ulaşmayı başardık. Yayınlarımızda hem kendimizin hem de ağırladığımız kurumların bilinirliğini ve görünürlüğünü artırdık.
Kütüphanecilik alanında 27, arşivcilik alanında ise 25 yayın yapıldı. Ayrıca İngilizce olarak 6 uluslararası podcast yayını gerçekleştirilmiştir. Spotfiy’da Şubat ayı itibariyle 686 takipçimiz bulunuyor. En çok dinlenen bölümümüz ise Sina Mater ve İpek Yarar ile gerçekleştirdiğimiz “Kütüphaneler ve Tasarım” başlıklı bölüm. Bizi dinleyen herkese teşekkürlerimizi sunuyoruz!
Yayınlarımızı Spotify’da dinlemek ve takip etmek isteyenler için: https://open.spotify.com/show/6JmGoakNaGDyeIueLz8FIi
İrem Ünal
Koç Üniversitesi
ANAMED Birim Kütüphanecisi
