Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü, 1930’lardan günümüze kadar olan faaliyetlerine ilişkin zengin bir arşiv koleksiyonuna sahiptir. Albert Gabriel (1930-1941 ve 1945-1956), Jean-Louis Bacqué-Grammont (1984-1991) ve Jacques Thobie (1991-1994) gibi bazı müdürlerin arşivlemeye daha fazla önem vermesi nedeniyle özellikle bu yıllar daha zengin malzeme barındırmaktadır.
İdari belgelerin yanı sıra, arşivlerde çeşitli müdürler tarafından saklanan belgeler de bulunmaktadır. Bunlar arasında Dışişleri Bakanlığı’ndan gelen çok sayıda mektup, bilimsel raporlar ve misyon bildirgeleri yer almaktadır. Akademik dünya içindeki karşılıklı desteği vurgulayan bazı yazışmalar özellikle dikkat çekicidir. Örneğin, IFEA ‘nın müdürü Jean-Louis Bacqué-Grammont’un Lübnan iç savaşının (1975-1990) sonunda Orient-Institut Beirut’a (OIB) sağladığı destek gibi.
IFEA’nın arkeoloji, tarih ve çağdaş çalışmalar olmak üzere her bir araştırma dalı, arşivlerin kendi özel araştırma temalarına göre korunmasını sağlar. Halen çoğunlukla kağıt formatında erişilebilen bu arşivler, daha iyi korunabilmeleri için kademeli olarak dijitalleştirilmektedir. Yüzlerce kutu arşivi içeren bu projenin amacı, araştırmacılarla önemli materyalleri paylaşmak, aynı zamanda araştırmaları teşvik etmek için bunları genel kamuoyuna da sunmaktır. Böylece, 2010’larda yaşanan dijital devrimle birlikte, IFEA Görsel Arşivler web sitesinde yaklaşık 3.000 fotoğraf ve “Atelier cartographique” web sitesinde yaklaşık 400 harita kataloglanmıştır.
IFEA, araştırmaları ilerletmek için her zaman bilgi paylaşımından yana olmuştur ve bu, arşivlerini ve kütüphanesini açmayı da içermektedir. Dijital çağ, uzaktan erişim ihtiyaçları ve bilimin açılımı ile birlikte, herkesin araştırmalara erişimini sağlamak için dijitalleşmeyi benimsemek çok önemlidir.
Arşivler, Yazışmalar ve Kütüphane
Aşağıdaki alıntılar, IFEA ile çeşitli kişilere kurumlar arasındaki yazışmalara genel bir bakış sunmaktadır. Örneğin, Tiran, New York ve Paris’ten gönderilen ve alınan mektuplar, Enstitünün geçmişte ve günümüzde dâhil olduğu uluslararası kütüphane ve akademik ağın boyutunu göstermektedir.
Paris’te bulunan La librairie orientaliste Paul Geuthner ; Pera’nın Tünel Meydanı’nda bulunan, kurucusu İzidor Karon’un adını taşıyan Alman kitapçı (İzidor Karon hakkında daha fazla bilgi için Rifat Bali’nin yazdığı makaleye buradan ulaşabilirsiniz); Paris’te eski seyahat, coğrafya ve edebiyat kitapları konusunda uzmanlaşmış Chamonal yayınevi; Maisonneuve frères Editeurs adlı oryantalist ve Amerikan yayınevi veya İstiklal Caddesi’nde bulunan E. S. Haim yayınevi ya da Leipzig’de bulunan Hiersemann yayınevi ile yazılmış olan mektuplar, “kitapçı-yayıncı” mesleğinin çeşitli yönlerini, özellikle çok sayıda fatura aracılığıyla da bize göstermektedir.
Bu mektuplaşmalar, kitapların satın alınmasıyla ilgili yavaş ilerleyen işleyişi de gözler önüne seriyor. Kitaplar bazen gemiyle IFEA’ya ulaşana kadar aylarca süren bir süreçten geçiyordu. Bu süreç, birçok mektubun gönderilmesini ve birçok aracının yardımını gerektiriyordu.
Ayrıca, Emmanuel Laroche’un “seçici ve dengeli” olmasını istediği ancak bir yandan da durumundan şikayet ettiği kütüphanenin oluşturulmasında görev alan IFEA’nın çeşitli müdürlerinin kişisel yatırımlarını da göstermektedir: “Geldiğimde, yarısı sınıflandırılmış, kötü tutulan, hatalarla dolu, bilgili meslektaşların alay konusu olan düzensiz bir kütüphane buldum.” Bunu değiştirmek için, kendisi bir düzenleme çalışması başlattı. Kızının ifadesine göre: “Babamın müdür olarak göreve ilk başladığı günlerde, kütüphanedeki tüm kitapları tek tek yerinden çıkardığını hatırlıyorum. Kitaplar, satın alındıkça sırasız bir şekilde raflara yerleştirilmişti. Babam onları alanlara ve disiplinlere göre sıraladı. Aynı zamanda, kütüphaneci Lucie Kesecioglu’na tüm dosyayı yeniden düzenlettirdi. Kartlar, yazarların isimlerine göre alfabetik olarak sıralanmıştı!”
Ayrıca, kütüphane, satın alımların yanı sıra, Jean-Louis Bacqué-Grammont’un çok önem verdiği kurumlar araşı değişimlerle de oluşturuldu, bunu Şam’daki l’Institut Français d’Archéologie du Proche-Orient (Fransız Yakın Doğu Arkeoloji Enstitüsü), Tokyo’daki Gakkai Merkezi (Society for Near Eastern Studies), Londra’daki Skilliter kitapevi ve Chicago’daki Orta Doğu Dokümantasyon Merkezi (The Middle East Documentation Center) ile yapılan yazışmalardan anlıyoruz.
Yazan Guillaume Gug
